"Εκτύπωση" χρήματος

Του Γ. Προκοπάκη*

Μια παλιά ιστορία - την έχω ξαναπεί. Το 2011 περνάει ένα alert του Bloomberg: Μια συστημική τράπεζα (συγκεκριμένη) ανέβασε το επιτόκιο ενός ομολογιακού δανείου από 2.5% σε 12%. Λίγες μέρες μετά το ανέβασε σε 15%. Δεν κατάλαβα αμέσως τι γινόταν και το κοίταξα.

Ο Υπουργός Οικονομικών υπογράφει ένα φύλλο χαρτί με λογότυπα και σφραγίδες με το οποίο εγγυάται την έκδοση τραπεζικού ομολόγου. Η τράπεζα βγάζει το ομόλογο, το αγοράζει όλο η ίδια και το παρκάρει. Μέχρι στιγμής δεν έχει πληρωθεί ούτε δεκαράκι. Η τράπεζα πηγαίνει το ομόλογο στην ΕΚΤ ως ενέχυρο και παίρνει (μετά από κούρεμα) ζεστό χρήμα. Μόλις τυπώθηκε χρήμα από το πουθενά! Με τα γυρίσματα της ζωής, το αξιόχρεο της τράπεζας πέφτει, οπότε η ΕΚΤ ζητάει αύξηση του ενεχύρου. Η τράπεζα αυξάνει το επιτόκιο - δεν της κοστίζει τίποτε, τον τόκο τον πληρώνει και τον εισπράττει η ίδια - και αυξάνει την παρούσα αξία των μελλοντικών χρηματοροών, άρα και την αξία του ενεχύρου. Μια χαρά δουλεύει ο κύκλος - αρκεί να μη σπάσει, ας πούμε να μη βρεθεί σε χέρια τρίτου το ομολογιακό.
Η ΕΚΤ αποφάσισε τέλος του 2013 να πάψει να δέχεται τέτοιες εγγυήσεις, με εφαρμογή της απόφασης από 1/3/2015. Ο Ντράγκι επέσπευσε την εφαρμογή από 11/2/2015 - τότε έγινε το κλάμα της Βούρτση και είχε ήδη τελειώσει η αγωνιστική διαπραγμάτευση.

Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι πως με τις πρόσφατες αποφάσεις της ΕΚΤ, αυτή δέχεται ΚΑΙ αυτές τις εγγυήσεις! Επιτρέπει την (ή προτρέπει σε) εκτύπωση χρήματος. Τόσο απλά και τόσο ωραία. Μέσω των τραπεζών μπορεί να διοχετευθεί χρήμα στην οικονομία, περισσότερο από αυτό που μπορεί να απορροφήσει. Γι' αυτό και οι διαπρύσσιοι υποστηρικτές του ευρωομολόγου δεν είχαν πρόβλημα να συμβιβαστούν. Έμεινε ο αντιμνημονιακός Άβερελ Σταικούρας να προβληματίζεται με τις αποφάσεις. Όσο ο κύκλος δεν σπάει, το χρήμα που ρέει δεν καταγράφεται ως χρέος - με κατάπτωση της εγγύησης του δημοσίου στραβώνει το πράγμα. Η άλλη μεγάλη πλάκα είναι με τον Τσίπρα που καταγγέλλει την σύμπλευση της κυβέρνησης στην προστασία των τραπεζών - τη στιγμή που ο ρόλος που τους ανατίθεται είναι η διοχέτευση του τυπωμένου χρήματος.

Το παραπάνω σχήμα είναι ένα από κάμποσα που μπορεί να παίξουν. Η ουσία είναι πως η πολιτική κάθε κυβέρνησης ασκείται σε διαφορετικό πλαίσιο. Δουλειά της είναι να σχεδιάσει και να εκτελέσει το βέλτιστο πλάνο δημιουργίας και διάθεσης του φρεσκοτυπωμένου χρήματος. Κρατώντας πάντα μια πισινή με το πλάνο εγκατάλειψης της πολιτικής - γιατί θα επανέλθει η ΕΚΤ στα πρότερα και οι εκτυπωτικές δραστηριότητες δεν θα της αρέσουν πια. Και βέβαια με συνεχή συνεργασία με τις τράπεζες.

Το ερώτημα είναι κατά πόσον η κυβέρνηση μπορεί. Να το δούμε. Προσωπικά έχω τις επιφυλάξεις μου. Ο ΥΠΟΙΚ είναι αυτός που βλέπουμε. Ο υφυπουργός επί των δημοσιονομικών, όταν ήταν Ευρωβουλευτής τραβούσε το Ντράγκι με ερωτήσεις "γιατί η ΕΚΤ είχε επιτρέψει την παροχή ρευστότητας στις τράπεζες" (της Κύπρου τότε συγκεκριμένα αλλά με αναφορά σε όλες). Ο υφυπουργός επί των τραπεζικών, νομικός ων, μόνο τα κανονιστικά λέει και κάνει τα νεύρα των τραπεζιτών τσουρέκια.

Θα πρότεινα στον πρωθυπουργό, αντί να αφήνει κάθε στέλεχος να επαναφέρει αντιευρωπαϊσμούς, αντιγερμανισμούς, αντιμνημονιασμούς, να φροντίσει να φτιαχτεί η δομή που θα μπορεί να τρέξει το πράγμα, χωρίς να καταστραφούμε με τη λήξη των προγραμμάτων ενίσχυσης από τους ευρωθεσμούς.

----------------

*O Γιώργος Προκοπάκης είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων, πρώην καθηγητής στο Columbia University.